Ambrosius komt uit een heel deftige familie en heeft nog een zus Marcellina en broer Satyrus die ook als heiligen vereerd worden. Wat nog belangrijker is: Ambrosius komt uit een christelijke familie.
Zijn vader is de baas in een groot stuk van het Romeinse Rijk. Daarom wordt Ambrosius in Trier geboren, waar de familie op dat moment woont. We zijn dan in de buurt van het jaar 340.
Legende
Op een dag – aldus de legende – werd hij als baby in zijn wiegje buiten in de tuin van zijn vaders ambtswoning gezet door het kindermeisje. Plots kwam er een zwerm bijen aangevlogen en gingen over zijn hele aangezicht zitten. De bijen vlogen, volgens sommige bronnen, zelfs zijn mond in en uit en druppelden honing naar binnen. Zijn vader die over dit gebeuren door het kindermeisje op de hoogte werd gebracht, verbood om de bijen weg te jagen uit schrik dat ze hem kwaad zouden aandoen.
Na een poosje vlogen de bijen weer weg. De vader was verbaasd en sprak: “Als dit kind in leven blijft, zal er iets groots uit hem groeien”.
Zo moest vervuld worden wat geschreven staat: ‘Wijze woorden zijn als honingraat’. Het was namelijk de zwerm bijen die er voor gezorgd heeft, dat wij zo’n mooie geschriften van hem gekregen hebben en dat hij afgebeeld wordt met een bijenkorf zoals bij ons in de Sint-Ambrosiuskerk.
Natuurlijk ging een jongen uit zo’n voorname familie studeren. Hij werd advocaat. Vader stierf jong en moeder verhuisde met de kinderen naar Rome. Ambrosius kwam er in dienst van de stadhouder, die hem naar Milaan stuurde Hij werd gouverneur van de Noord-Italiaanse provincies.
In Milaan was er op dat moment ruzie tussen de christenen: sommigen onder hen geloofden niet dat de zoon van God ook God zelf is. Toen de bisschop van Milaan stierf, ontstond er een nog fellere strijd tussen deze twee partijen, daar ieder een kandidaat had. Toen Ambrosius in 374 als neutrale waarnemer aanwezig was bij de verkiezing laaiden de gemoederen zo hoog op dat men hem om hulp vroeg. Zijn overtuigingskracht en manier van optreden bevielen het volk zo dat men hem eensgezind en geheel onverwacht – hij had geen enkele kerkelijke wijding en was zelfs niet gedoopt – tot bisschop verkoos. Ambrosius liet zich terstond dopen en werd acht dagen later tot bisschop gewijd.
Hij werd één van de beroemdste en meest geliefde bisschoppen uit alle tijden.
Ambrosius kon heel goed preken en op een dag hoorde een jongeman hem. Hij was zo onder de indruk dat hij zich bekeerde en zich door hem liet dopen. Deze jongeman werd later een heel belangrijke figuur in de kerkgeschiedenis: Augustinus van Hippo.
Ambrosius was een groot kerkvader, maar ook een groot politicus die het gezag van de kerk boven de autoriteit van keizer Theodosius stelde. Hij beval de keizer zelfs openbaar boete te doen nadat hij zevenduizend personen ter dode had laten brengen.
Ondanks zijn drukke politieke en diplomatische activiteiten vond Ambrosius de tijd om heel wat te schrijven, en onderhield hij een levendige correspondentie met andere kerkgeleerden en politici.
Zijn werken zijn exegetische werken, werken over moraal en ascese, theologische en dogmatische geschriften, brieven en redevoeringen.
Ambrosius schreef ook enkele van de meest bekende liturgische hymnen, die nog steeds deel uitmaken van de Latijnse liturgie, o.a. zijn ochtendhymne (Aeterne Rerum Conditor) en het eerste overgeleverde kerstlied Veni Redemptor Gentium, later door Maarten Luther vertaald tot Nun komm, der Heiden Heiland. Zijn naam is verder verbonden aan het ambrosiaans, een vorm van het gregoriaans.
Hij is de geschiedenis ingegaan als een onverschrokken verkondiger van het evangelie. Door zijn preken en catechetische geschriften verdiepte hij het katholiek geloof en droeg bij tot de verrijking van de theologische traditie.
Sint Ambrosius stierf op paaszaterdag 4 april 397, zijn relieken rusten in de Basilica di Sant’Ambrogio in Milaan.
De kerk viert zijn gedachtenis op 7 december, de dag van zijn bisschopswijding.
Verering
Hij is de patroonheilige van bisschoppen, imkers, waskaarsenmakers, honingkoekbakkers en huisvrouwen; alsmede van politie, rijkswacht en veiligheidspersoneel (tijdens een muiterij van de soldaten zette hij zijn eigen dienaars in om de poortwachters de gelegenheid te geven de mis bij te wonen) en beschermheilige van bijen, ganzen, huisdieren en spreeuwen.
Attributen
Hij wordt afgebeeld als bisschop met tabberd (lange wijde mantel), mijter en staf. Soms ook met een gesel en wel om drie redenen: omdat hij striemend kon preken, omdat hij de vijand van Milaan met een gesel zou uitgedreven hebben en omdat hij de Arianen uit Milaan verdreef.
Andere attributen zijn een kruisbeeld, een toren of kerk, een boek en de engel van de heilige Mattheus (omdat, volgens een legende, een engel tijdens het preken hem in het oor fluisterde).
Zijn staf is soms in de mond van keizer Theodosius, die onder zijn voeten ligt.
De weigering aan het kerkportaal wordt ook wel afgebeeld.
Zeldzamer met beenderen omdat hij de relieken van Gervasius en Protasius terugvond en terugbracht naar de basiliek van Milaan waar tijdens deze overbrenging een blinde door een wonder genas.
Het meest voorkomend is evenwel de voorstelling als leraar of kerkvader, meestal zittend.
Het polychroom beeld van heilige Ambrosius, patroonheilige van de Sint-Ambrosiuskerk, Verheydenstraat te Dilbeek, werd geschonken in 1919 door Baron de Viron de Dieval. We vinden het terug aan de linkerkant op een houten staander in de kerk. Er is ook het hoofdaltaar van de heilige Ambrosius met inscriptie “Gegeven door de parochianen 1930″ en “Sanctis Ambrosio et Alenae hoc voverunt fideles hujus parochiae aem. Geets past.”
Heilige Ambrosius,
God heeft ons in U een Heilige bisschop,
een voortreffelijke leraar van het katholieke geloof
en een voorbeeld van apostolische moed geschonken.
Gij hebt als ambtenaar van het Romeinse Keizerrijk
niet geaarzeld het bisschopsambt over de stad Milaan te aanvaarden.
Zonder voorbehoud hebt Gij U ingezet voor uw herderlijke taak,
voor de vrijheid van de kerk
En voor de verkondiging van Gods woord.
God, wij bidden U:
Roep in Uw kerk mannen naar Uw hart,
die haar met wijsheid en moed weten te leiden,
Bescherm op voorspraak van de heilige Ambrosius het geloof in onze gemeenschap, opdat wij U dienen naar het voorbeeld van onze patroon
door met moed te getuigen van Uw kerk
en door in woord en voorbeeld uit te komen voor een christelijke levenswijze.
Amen