In de kerk van Sint-Martens-Bodegem vinden we de beeldengroep van de drie Koningen die we elk jaar op het feest van de Openbaring – bekendmaking van Christus aan de wereld – rond 6 januari vieren in de kerk. Elk jaar zetten we ze bij onze kerststal.
Hun verhaal is al eeuwenlang bekend, hoewel er in de bijbel weinig over hen te vinden is; Marcus, Lucas en Johannes vermelden hen zelfs niet. Hun aantal, namen of herkomst vinden we nergens terug behalve dat ze uit het oosten kwamen.
Het oorspronkelijk verhaal lezen we in het tweede hoofdstuk van het Mattheüsevangelie. Na de geboorte van Jezus arriveerden ‘wijzen uit het oosten’ in Jeruzalem. Zij hadden een ster aan de hemel zien staan die volgens hen wees op de geboorte van een koning. Toen koning Herodes I, die namens de Romeinen Judea bestuurde, hun reisdoel vernam, werd hij nieuwsgierig. Schriftgeleerden vertelden hem dat de Messias in Bethlehem geboren zou worden (Micha 5, 1). Herodes ontbood hierop de wijzen en verzocht ze om hem te rapporteren wat ze in Bethlehem zouden aantreffen om zelf, zogezegd, het kind later eer te betuigen. De wijzen, geleid door een ster, vonden Jezus en schonken hem goud, wierook en mirre. In een droom gewaarschuwd niet meer naar Herodes terug te keren, keerden ze langs een andere weg naar hun land terug. Toen Herodes begreep dat de wijzen hem hadden bedrogen, gelastte hij om alle kinderen in Bethlehem, jonger dan twee jaar, te vermoorden. De kerk gedenkt deze veelvoudige moord op 28 december: het feest van de Onschuldige Kinderen.
Tot hier het Bijbelverhaal. Maar hoe zijn we aan al de informatie gekomen die we vandaag nog kennen?
Dat gebeurde in de Middeleeuwen. Omwille van het aantal geschenken werden het drie wijzen. Ze kregen namen: Balthazar, Caspar en Melchior. Vanwaar deze namen komen is tot nu toe niet gekend.
In de 7de of 8ste eeuw werd ook hun leeftijd bepaald: 20, 40, en 60 jaar oud. Getallen die de levenstijdperken van volwassenheid symboliseren.
Verder kregen ze symbolische identiteiten toegekend waarbij ze de drie bijbelse mensenrassen vertegenwoordigden: het blanke, het zwarte en het gele ras. De verschillende afkomst en uiterlijkheden symboliseren dat heel de wereld eer betuigde aan de pasgeboren zoon van God.
In Psalm 72, 10 wordt vermeld dat er een aantal koningen geschenken meebrachten voor een gezegende koning en dus werden de wijzen drie koningen.
Als laatste komen we bij de drie geschenken: goud van Melchior, mirre van Caspar en wierook van Balthazar.
-Goud, meestal getoond als gouden muntstukken, voor het koningschap van de pasgeborene;
-Mirre: een stof die bij het balsemen van overledenen werd gebruikt, als verwijzing naar Christus’dood;
-Wierook verwijst dan weer naar de goddelijke status.
Sint Bernardus van Clairvaux bedacht een meer wereldlijke interpretatie: goud om de armoede te verlichten, wierook om de stank uit de stal te verjagen en mirre om het kind te verzorgen.
In het volksboek, Historia Trium Regum, van een zekere Johannes van Hildesheim vinden we het volgende verhaal over deze drie geschenken.
Toen de heilige familie naar Egypte vluchtte, stopte Maria de drie geschenken in een doek, maar verloor die onderweg. Een herder vond die en zorgde ervoor. Toen hij hoorde van de mirakels van Jezus in Judea, ging hij naar hem toe en vroeg om genezing. Zo gebeurde. Hij wilde hem het doek geven als dank maar Jezus liet de geschenken offeren op het altaar van de tempel: de wierook werd verbrand door de dienstdoende priester; van de mirre maakte men een bittere drank waarvan Jezus nog dronk op het kruis; de goudstukken werden door de hogepriester aan Judas betaald voor zijn verraad. Toen Judas spijt kreeg en het geld voor de voeten van de hogepriester gooide werden vijftien goudstukken gegeven aan de soldaten die het graf bewaakten en met de rest werd een veld gekocht dat diende als begraafplaats voor vreemdelingen.
Volgens sommige legendes keerden de drie wijzen terug naar het Oosten, het toenmalige Perzië, en stierven later als martelaar. Hun lichamen werden overgebracht naar Constantinopel, later naar Milaan en in de 17de eeuw naar de Dom in Keulen waar hun relieken zich nog steeds bevinden.
Tradities op driekoningen
Wellicht bellen er ook bij jou zingende kinderen aan op 6 januari. Verkleed als de drie koningen zingen ze: ‘Driekoningen, Driekoningen, geef mij een nieuwe hoed …’ en krijgen dan snoep of een centje, soms voor een goed doel. In heel wat familiealbums herinneren foto’s aan deze jaarlijkse tocht. De ster werd in elkaar geknutseld van papier. Soms kon ze nog draaien ook!
De volgende Driekoningentraditie dateert reeds uit de 14de eeuw en is commerciëler: de ‘koningstaart’ bij de bakker! Elk jaar wordt ze nog wat populairder. In die taart zit een boon of amandel. Nu is die vaak vervangen door een beeldje. Wie het stuk taart krijgt met de ‘surprise’ is de koning van die dag en in sommige streken zelfs voor één jaar. Voor de gelukkige zou dit een jaar vol voorspoed betekenen.
Voor velen betekent Driekoningen ook de laatste dag dat de versierde kerstboom in de woonkamer mag staan en de volgende dag wordt het kerstgerief terug opgeborgen.
Gebed
God, onze Vader,
wij danken U voor Uw ster, voor de wijzen,
maar vooral voor Jezus, Uw Zoon, die als een Kind in de nacht van de wereld gekomen is,
als Licht voor ons, om alles wat donker is in ons te verdrijven.
Amen.